Derivaĵoj de sum, esse

En la lasta leciono ni prezentis iujn prefiksojn, pere de kiuj oni priŝanĝas la signifon de vortoj. Nun ni prezentu la prefiksajn derivaĵojn de la verbo sum, kiu, samkiel la Esperanta “esti”, ankaŭ akceptas prefiksojn. Fakte iliaj signifoj estas ofte tre similaj al tiuj de respondaj Esperantaj kunmetaĵoj.

absum, abesse, foresti, malesti

adsum, adesse, alesti, ĉeesti, helpi

dēsum, dēesse, malesti, manki

īnsum, inesse, enesti

intersum, interesse, inter-esti, partopreni; gravi

obsum, obesse, malhelpi, bari

possum, posse (!), povi, havi la eblecon

praesum, praeesse, estri

prōsum, prōdesse (!), utili, helpi

subsum, subesse, subesti

supersum, superesse, resti, postresti, kromi

Du el la verboj estas atentindaj pro sia konjugaciado. Possum fakte estas pot-sum: la t asimiliĝas antaŭ s, sed en ceteraj okazoj ĝi restas t: possum, potes, potest, possumus… poteram, poterās ktp. La infinitivo tamen ne estas ~~potesse~~, nur posse.

Ĉe la verbo prōsum, prōdesse oni, kiel videblas el la infinitivo, enmetas la literon d tien, kie tuŝapudus la ō kun e: prōsum, prōdes, prōdest, prōsumus… prōderam ktp.