Vidu ankaŭ kromĉapitron pri Romanaj ciferoj.

Numeraloj

Numeraloj aŭ nombrovortoj estas, kompreneble, vortoj por esprimi nombrojn: plej ofte por diri kiom io estas, sed ankaŭ por esprimi konceptojn kiel ordo (unua, dua, tria), nombro da fojoj (unufoje, dufoje, trifoje) ktp. En latino ni povas (almenaŭ ĉe ne grandaj nombroj) distingi la jenajn tipojn de numeraloj:

Kardinala esprimas, kiom da elementon havas aro: ūnus (unu), duo (du), quīnqāgintā (kvindek).
Orda diras, kioma iu elemento estas en aro: prīmus (unua), secundus (dua), quīnquāgēsimus (kvindeka).
Adverbia en latino plej ofte esprimas, kiom da fojojn io okazas: semel (unufoje; unue), bis (dufoje; due), quīnquāgiēns (kvidekfoje; kvindeke).
Multiplika esprimas, kiomobla io estas: simplex (unuobla), duplex (duobla).
Distribua esprimas, kiomope aŭ po kiom io dividiĝas: singulī (po unu), bīnī (po du).

Kardinalaj

Kardinalaj numeraloj ĝis tri estas deklinacieblaj vortoj, kvazaŭ adjektivoj; kvar kaj pli grandaj jam ne deklinaciiĝas.

Unu ĝis tri

Ūnus, -a, -um “unu” plej similas al duadeklinacia adjektivo, sed fakte ĝia deklinacio estas pronomeca, tio signifas, ke en singulara genitivo ĝi havas (ĉiugenre) -īus kaj en dativo -ī.

La vorto ūnus havas ankaŭ pluralon. Tiu tamen ne uziĝas same kiel la Esperanta “unuj”; ĝi uziĝas tiam, kiam la priskribata vorto estas en pluralo, sed havas singularan signifon (ekz. litterae – laŭvorte “literoj”, fakte “letero” – ūnārum litterārum “de unu letero”; aŭ castra “tendaro” – ūnīs castrīs “al unu tendaro”).

numeralo	Ūnus, -a, -um

	Singularo	Pluralo
	vira	ina	neŭtra	vira	ina	neŭtra

Nominativo	ūn-us	ūn-a	ūn-um	ūn-ī	ūn-ae	ūn-a
Genitivo	ūn-īus		ūn-ōrum	ūn-ārum	ūn-ōrum
Dativo	ūn-ī		ūn-īs
Akuzativo	ūn-um	ūn-am	ūn-um	ūn-ōs	ūn-ās	ūn-a
Vokativo	ūn-e	ūn-a	ūn-um	ūn-ī	ūn-ae	ūn-a
Ablativo	ūn-ō	ūn-ā	ūn-ō	ūn-īs

La vorto duo, duae, duo uziĝas jam nur plurale. Ĝia deklinacio estas malregula; fakte ĝi baziĝas sur la iama gramatika nombro dualo, kiun havis praa latino. Same kiel duo deklinaciiĝas ankaŭ la vorto ambō, ambae, ambō “ambaŭ”.

numeralo	Duo, duae, duo

	Singularo
	vira	ina	neŭtra

Nominativo	du-o	du-ae	du-o
Genitivo	du-ōrum	du-ārum	du-ōrum
Dativo	du-ōbus	du-ābus	du-ōbus
Akuzativo	du-ōs / du-o	du-ās	du-o
Vokativo	du-o	du-ae	du-o
Ablativo	du-ōbus	du-ābus	du-ōbus

Trēs, tria estas kvazaŭ regula triadeklinacia adjektivo.

numeralo	Trēs, tria

	Singularo
	vira	ina	neŭtra

Nominativo	tr-ēs		tr-ia
Genitivo	tr-ium
Dativo	tr-ibus
Akuzativo	tr-ēs		tr-ia
Vokativo	tr-ēs		tr-ia
Ablativo	tr-ibus

Kvar ĝis dudek

Numeraloj pli grandaj ol tri ne deklinaciiĝas.

1	ūnus, -a, -um	11	ūndecim
2	duo, duae, duo	12	duodecim
3	trēs, tria	13	trēdecim
4	quattuor	14	quattuordecim
5	quīnque	15	quīndecim
6	sex	16	sēdecim
7	septem	17	septendecim
8	octō	18	duodēvīgintī
9	novem	19	ūndēvīgintī
10	decem	20	vīgintī

Kiel vi vidas, numeraloj de “dek unu” ĝis “dek sep” estas kunmetaĵoj de la sendekaj formoj (tamen ofte kripligitaj) kaj -decim, varianto de decem. “Dek ok” kaj “dek naŭ” male esprimiĝas per subtraho de “dudek”, kvazaŭ “du-ĝis-dudek” kaj “unu-ĝis-dudek”.

Dudek ĝis cent

Tiuj ĝi vortoj mem ankaŭ ne deklinaciiĝas.

20	vīgintī
30	trīgintā
40	quadrāgintā
50	quīnquāgintā
60	sexāgintā
70	septuāgintā
80	octōgintā
90	nōnāgintā
100	centum

Post la dek-vortoj povas sekvi vortoj de nombroj por unu ĝis naŭ, same kiel en Esperanto. Ekz. vīgintī quattuor “dudek kvar”, nōnāgintā septem “naŭdek sep”. Alia rimedo estas diri unue la malpli grandan nombron kaj ligi ĝin al la dekvorto per et: quīquāgintā quīnque = quīnque et quīnquāgintā; vīgintī duo = duo et vīgintī.

Ūnus, duo kaj trēs en kunmetaĵoj ja deklinaciiĝas: sexāgintā trium hominum “de sesdek tri homoj”.

Tamen la nombroj finiĝantaj per “ok” kaj “naŭ” kreiĝas laŭ la modelo de duodēvīgintī kaj ūndēvīgintī: subtrahe de la sekvonta deko. Do “tridek ok” estas duodēquadrāgintā kaj “sepdek naŭ” estas ūndēoctōgintā. Sed “naŭdek ok” kaj “naŭdek naŭ” jam estas kunmetaj: nōnāgintā octō / octō et nōnagintā ktp., ne subtrahiĝas de centum.

Centoj

Centum ne deklinaciiĝas, sed la vortoj por “ducent”, “tricent” ktp. estas denove ja deklinacieblaj vortoj, kvazaŭ pluralaj adjektivoj de unua/dua deklinacio. Do quīngentae fēminae “kvincent virinoj”, quīngentōrum virōrum “de kvincent viroj” ktp.

100	centum
200	ducentī, -ae, -a
300	trecentī, -ae, -a
400	quadringentī, -ae, -a
500	quīngetī, -ae, -a
600	sescentī, -ae, -a
700	septingentī, -ae, -a
800	octingentī, -ae, -a
900	nōngentī, -ae, -a

Miloj

La vorto por “mil” estas mīlle. En singularo ĝi mem ne deklinaciiĝas; do mīlle mīlitēs, mīlle mīlitibus ktp. Sed pluraj miloj jam deklinaciiĝas:

numeralo	Mīlle

	Singularo	Pluralo

Nominativo	mīlle	mīl-ia
Genitivo		mīl-ium
Dativo		mīl-ibus
Akuzativo		mīl-ia
Vokativo		mīl-ia
Ablativo		mīl-ibus

Pluraj mīlia kondutas kiel substantivoj kaj post ili sekvas genitivo:

“du mil ĉevaloj” = “du miloj da ĉevaloj” = duo mīlia equōrum
“al kvindek mil homoj” = “al kvindek miloj da homoj” = quīnquāgintā mīlibus hominum

Ordaj

Ĉiuj ordaj numeraloj estas regulaj adjektivoj de unua/dua deklinacio.

Unua ĝis dudeka

Ĉe “dek-tria” ĝis “dek-sepa” deklinaciiĝas ĉiu vorto el la duopo.

1	prīmus, -a, -um	11	ūndecimus, -a, -um
2	secundus, -a, -um	12	duodecimus, -a, -um
3	tertius, -a, -um	13	tertius decimus
4	quārtus, -a, -um	14	quārtus decimus
5	quīntus, -a, -um	15	quīntus decimus
6	sextus, -a, -um	16	sextus decimus
7	septimus, -a, -um	17	septimus decimus
8	octāvus, -a, -um	18	duodēvīcēsimus, -a, -um
9	nōnnus, -a, -um	19	ūndēvīcēsimus, -a, -um
10	decimus, -a, -um	20	vīcēsimus, -a, -um

Pli ol dudeka

Pli grandaj ordaj numeraloj kreiĝas pli malpli regule:

anstataŭ -gintā venas -gēsimus
anstataŭ -gentī aŭ -centī – -gentēsimus aŭ -centēsimus

“Trideka” estas trīcēsimus, “centa” cetēsimus.

Anstataŭ secundus en kunmetaj ordaj nombroj uziĝas la vorto alter.

Ekzemploj:

“trideka tria” – trīcēsimus tertius
“sesdeka sepa” – sexāgēsimus septimus
“dudeka dua” – vīcēsimus alter
“ducenta okdeka oka” – ducentēsimus duodēnōnagentēsimus

Ceteraj

Jen ekzemploj de la ceteraj renkonteblaj specoj de numeraloj.

Adverbiaj

Adverbiaj numeraloj esprimas nombron da fojoj: “unufoje”, “dufoje” ktp.

1	semel
2	bis
3	ter
4	quater
5	quīnquiēs
6	sexiēs
10	deciēns
20	vīcēns

Multiplikaj

“Unuobla”, “duobla” ktp. Estas triadeklinaciaj adjektivoj.

1	simplex, -plicis
2	duplex, -plicis
3	triplex, -plicis
4	quadruplex, -plicis
10	decemplex, -plicis

Distribuaj

“Unuopaj / po unu”, “duopaj / po du” ktp.; pluralaj unua/dua-deklinaciaj adjektivoj.

1	singulī, -ae, -a
2	bīnī, -ae, -a
10	dēnī, -ae, -a