Saltu al enhavo

Sanskrito/Enkonduko: Malsamoj inter versioj

Aldoni ligilojn
El Vikilibroj
Browse history interactively
← Pli malnova redaktoPli nova redakto →
Enhavo forigita Enhavo aldonita
VidaVikiteksto
Neniu resumo de redakto
→Konsonantoj: Kreado de la paĝo.
Etikedo: Malfarita
Linio 92: Linio 92:
La skribsistemo distingas inter mallongaj kaj longaj ''a'', ''i'' kaj ''u'', sed ne se temas pri ''e'' kaj ''o''. En [[sanskrito]], tiuj du vokaloj estas ĉiam longaj ; en palio, ili estas mallongaj se sekvotaj de du konsonantoj (ekzemple ''semha'', "ŝlimo"), aliokaze longaj.
La skribsistemo distingas inter mallongaj kaj longaj ''a'', ''i'' kaj ''u'', sed ne se temas pri ''e'' kaj ''o''. En [[sanskrito]], tiuj du vokaloj estas ĉiam longaj ; en palio, ili estas mallongaj se sekvotaj de du konsonantoj (ekzemple ''semha'', "ŝlimo"), aliokaze longaj.


==Konsonantoj==
[[Dosiero:Hindi typewriter.jpg|thumb|right|Nagaria klavaro]]
{| class="wikitable" style="text-align: center;"
{| class="wikitable" style="text-align: center;"
|-
|-
! Litero
! Baza konsonanto
! Esperanta proksimuma prononco
! Scienca transliterumo
! Detaloj
! Esperanta transliterumo
! Prononco
|-
|-
| क
| a
| ka
| a
| style="text-align: left;" |
| ka
| style="text-align: left;" | '''ka''' (ne aspirata).
|-
|-
| ख
| b
| kha
| b
| style="text-align: left;" |
| kha
| style="text-align: left;" | '''kh''', kun forta aspiro, do simile al '''k + h'''.
|-
|-
| ग
| c
| ga
| ĉ
| style="text-align: left;" |
| ga
| style="text-align: left;" | '''ga''', sen aspiro.
|-
|-
| घ
| d
| gha
| d
| style="text-align: left;" |
| gha
| style="text-align: left;" | '''gha''', kun forta aspiro.
|-
|-
| ङ
| e
| ṅa
| e
| style="text-align: left;" |
| nga
| style="text-align: left;" | kun la '''ng'''-sono en ekzemple angla ''si'''ng''''' [[w:eo:Internacia Fonetika Alfabeto|[ŋ]]]. (Tiu silabo estas pure teoria en la sanskrita, ĉar la konsonanto '''ng''' povas aperi nur tuj antaŭ '''k''', '''kh''', '''g''' aŭ '''gh''' en tiu lingvo.)
|-
|-
| च
| f
| ca
| f
| style="text-align: left;" |
| ĉa
| style="text-align: left;" | '''ĉa''', sen aspiro.
|-
|-
| छ
| g
| cha
| g
| style="text-align: left;" |
| ĉha
| style="text-align: left;" | '''ĉha''', kun forta aspiro.
|-
|-
| ज
| h
| ja
| h
| style="text-align: left;" |
| ĝa
| style="text-align: left;" | '''ĝa''', sen aspiro.
|-
|-
| झ
| i
| jha
| i
| style="text-align: left;" |
| ĝha
| style="text-align: left;" | '''ĝha''', kun forta aspiro.
|-
|-
| ञ
| j
| ña
| ĝ
| style="text-align: left;" |
| nja
| style="text-align: left;" | kiel la hispana '''ñ''', la portugala '''nh''', la pola '''ń''', la ĉeĥa '''ň''', la hungara '''ny''' aŭ la franca kaj itala '''gn''' [[w:eo:Internacia Fonetika Alfabeto|[ɲ]]].
|-
|-
| ट
| k
| ṭa
| k
| style="text-align: left;" |
| ta
| style="text-align: left;" | '''ta''', sen aspiro, kun la lango fleksita supren-malantaŭen.
|-
|-
| ठ
| m
| ṭha
| m
| style="text-align: left;" |
| tha
| style="text-align: left;" | '''tha''', kun forta aspiro, kun la lango fleksita supren-malantaŭen.
|-
|-
| ड
| n
| ḍa
| n
| style="text-align: left;" |
| da
| style="text-align: left;" | '''da''', sen aspiro, kun la lango fleksita supren-malantaŭen.
|-
|-
| ढ
| o
| ḍha
| o
| style="text-align: left;" |
| dha
| style="text-align: left;" | '''dha''', kun forta aspiro, kun la lango fleksita supren-malantaŭen.
|-
|-
| ण
| p
| ṇa
| p
| style="text-align: left;" |
| na
| style="text-align: left;" | '''na''', kun forta aspiro, kun la lango fleksita supren-malantaŭen.
|-
|-
| त
| r
| ta
| r
| style="text-align: left;" |
| ta
| style="text-align: left;" | '''ta''', sen aspiro.
|-
|-
| थ
| s
| tha
| s
| style="text-align: left;" |
| tha
| style="text-align: left;" | '''tha''', kun forta aspiro.
|-
|-
| द
| t
| da
| t
| style="text-align: left;" |
| da
| style="text-align: left;" | '''da''', sen aspiro.
|-
|-
| ध
| u
| dha
| u
| style="text-align: left;" |
| dha
| style="text-align: left;" | '''dha''', kun forta aspiro.
|-
|-
| न
| w
| na
| ŭ/v
| style="text-align: left;" | ĝi povas esti skribita kiel '''v'''
| na
| style="text-align: left;" | '''na'''
|-
|-
| प
| y
| pa
| j
| style="text-align: left;" |
| pa
| style="text-align: left;" | '''pa''', sen aspiro.
|-
|-
| फ
| z
| pha
| z
| style="text-align: left;" |
| pha
|}
| style="text-align: left;" | '''pha''', kun forta aspiro.


{| class="wikitable" style="text-align: center;"
|-
|-
! Dusigno aŭ multesigno
| ब
! Esperanta proksimuma prononco
| ba
! Detaloj
| ba
| style="text-align: left;" | '''ba''', sen aspiro.
|-
|-
| भ
| aa
| bha
| aa
| style="text-align: left;" | pli longa '''a'''
| bha
| style="text-align: left;" | '''bha''', kun forta aspiro.
|-
|-
| म
| ai
| ma
| aj
| style="text-align: left;" |
| ma
| style="text-align: left;" | '''ma'''
|-
|-
| य
| au
| ya
| aŭ
| style="text-align: left;" |
| ja
| style="text-align: left;" | '''ja'''
|-
|-
| र
| bh
| ra
| bh
| style="text-align: left;" | '''b''' kun forta aspiro
| ra
| style="text-align: left;" | langopinta '''ra'''
|-
|-
| ल
| ch
| la
| ĉh
| style="text-align: left;" | '''ĉ''' kun forta aspiro
| la
| style="text-align: left;" | '''la'''
|-
|-
| व
| dh
| va
| dh
| style="text-align: left;" | '''d''' kun forta aspiro
| va
| style="text-align: left;" | '''va''' (sed post plozivo multaj elparolas ĝin kiel ''ŭa'')
|-
|-
| श
| ei
| śa
| ee
| style="text-align: left;" | pli longa '''e'''
| ŝa
| style="text-align: left;" | '''ŝa''', kun la konsonanto kiel la germana sono ''i'''ch''''' [[w:eo:Internacia Fonetika Alfabeto|[ç]]] aŭ la pola '''''ś'''wiat'' [[w:eo:Internacia Fonetika Alfabeto|[ɕ]]].
|-
| ष
| ṣa
| ŝa
| style="text-align: left;" | '''ŝa''', kun la lango fleksita supren-malantaŭen.
|-
| स
| sa
| sa
| style="text-align: left;" | '''sa'''
|-
| ह
| ha
| ha
| style="text-align: left;" | '''ha'''
|-
|}

Kiam mankas aparta vokalsigno, ''a'' estas aŭtomata. (En ekzemple sanskrito estas ĉiam tiel; en kelkaj nuntempaj lingvoj tamen, kiel la hinda, tiu aŭtomata ''a'' estas muta se ĝi aperas laste en vorto, same kiel la franca ''e'' ; sanskrita ''deva'' estas do literumita same kiel hinda ''dev''.) Por specifigi la mankon de vokalo, oni uzas simbolon ''halant'' (ankaŭ nomata ''virama'').
Se antaŭ vokalo venas du al pluraj konsonantoj, tiuj ĝenerale estas kunigitaj en ligaturo, da kiuj ekzistas longa listo.

Se post la konsonantosigno aŭ ligaturo venas alia vokalo ol mallonga a, oni indikas tion tiel ĉi:
{| class="wikitable"
|-
|-
| eu
! Signo !! Pozicio !! Priskribo
| eŭ
| style="text-align: left;" |
|-
|-
| gh
| style="text-align: center;" | ा || malantaŭe || longa '''a'''
| gh
| style="text-align: left;" | '''g''' kun forta aspiro
|-
|-
| ii
| style="text-align: center;" | ि || antaŭe || mallonga '''i'''
| ii
| style="text-align: left;" | pli longa '''i'''
|-
|-
| jh
| style="text-align: center;" | ी || malantaŭe || longa '''i'''
| ĝh
| style="text-align: left;" | '''ĝ''' kun forta aspiro
|-
|-
| kh
| style="text-align: center;" | ु || sube || mallonga '''u'''
| kh
| style="text-align: left;" | '''k''' kun forta aspiro
|-
|-
| oi
| style="text-align: center;" | ू || sube || longa '''u'''
| oj
| style="text-align: left;" |
|-
|-
| -ong
| style="text-align: center;" | ृ || sube || mallonga vokala '''r'''
| -oŭn
| style="text-align: left;" | naza '''o'''; ĝi povas skribita kiel '''-õ'''; okazas nur en finaĵo de akuzativo en la benakasememia lingvo
|-
|-
| ou
| style="text-align: center;" | ॄ || malantaŭe || longa vokala '''r'''
| oo
| style="text-align: left;" | pli longa '''o'''
|-
|-
| ph
| style="text-align: center;" | े || malantaŭe || '''e'''
| ph
| style="text-align: left;" | '''p''' kun forta aspiro
|-
|-
| sh
| style="text-align: center;" | ै || malantaŭe || '''ai''' (aj)
| ŝ
| style="text-align: left;" |
|-
|-
| th
| style="text-align: center;" | ो || malantaŭe || '''o'''
| th
| style="text-align: left;" | '''t''' kun forta aspiro
|-
|-
| ui
| style="text-align: center;" | ौ || malantaŭe || '''au''' (aŭ)
| uj
| style="text-align: left;" |
|-
|-
| uu
| style="text-align: center;" | ् || malantaŭe || neniu vokalo (''virāma'', kiel klarigite supre)
| uu
| style="text-align: left;" | pli longa '''u'''
|}
|}


La supra listo estas tiu de la sanskrita alfabeto. En ekzemple la hinda lingvo troveblas persaj kaj aliaj pruntvortoj kun konsonantoj ne konataj en la sanskrita. Por tiuj oni uzas ordinaran konsonanton kun diakrita punkto, ekzemple '''फ़''' por ''fa'', bazita sur '''फ''' por ''pha''. En kelkaj fruaj lingvoj, ekzemple palio, troveblas la konsonanto '''ळ''', kutime transliterata per ''la'' kun punkto sub ''l'', kaj elparolata kiel ordinara ''la'' sed kun la lango fleksita supren-malantaŭen; '''ळ''' do rilatas al '''ल''' same kiel '''ट''' al '''त'''.
==Kelkaj unuigitaj literoj==
==Kelkaj unuigitaj literoj==
* क्ष - kŝa
* क्ष - kŝa

Kiel registrite je 16:31, 25 dec. 2024

Vokaloj

Baza vokalo Scienca transliterumo Esperanta transliterumo Prononco
अ a a mallonga a ; en senemfaza pozicio ofte reduktita al neŭtrala vokalo ("vokalmurmuro") kiel en franca le aŭ en la senemfaza elparolo de la anglaj the, a kaj an.
आ ā aa longa a
इ i i mallonga i
ई ī ii longa i
उ u u mallonga u
ऊ ū uu longa u
ऋ ṛ ri mallonga vokala r, kiel en ĉeĥa Brno (sed nuntempe multaj baratanoj elparolas ĝin kiel ri, srilankanoj kiel ru)
ॠ ṝ rii longa vokala r
ऌ ḷ li mallonga vokala l, kiel en ĉeĥa Vltava
ॡ ḹ lii longa vokala l
ए e e e (en sanskrito ĉiam longa)
ऐ ai aj aj kun mallonga a
ओ o o o (en sanskrito ĉiam longa)
औ au aŭ aŭ kun mallonga a
 ः ḥ h visarga: iom simile al ĥ, sed malpli forta
 ् virāma: forigas aŭtomatan vokalon

Punkto super vokalo aŭ silabo (sanskrite anusvāra /anusvaara/, palie niggahīta /niggahiita/) nazaligas la vokalon (sed en la praktiko, multaj nuntempe elparolas ĝin kiel la postvokala ng-sono de ekzemple la angla sing). Ĝi estas plej ofte transliterata per m kun suba aŭ supra punkto, kaj el tiu fakto devenas kelkaj strangaj esperantovortoj kiel samgo kaj samsaro (preferinde sangho kaj sansaro).

La skribsistemo distingas inter mallongaj kaj longaj a, i kaj u, sed ne se temas pri e kaj o. En sanskrito, tiuj du vokaloj estas ĉiam longaj ; en palio, ili estas mallongaj se sekvotaj de du konsonantoj (ekzemple semha, "ŝlimo"), aliokaze longaj.

Litero Esperanta proksimuma prononco Detaloj
a a
b b
c ĉ
d d
e e
f f
g g
h h
i i
j ĝ
k k
m m
n n
o o
p p
r r
s s
t t
u u
w ŭ/v ĝi povas esti skribita kiel v
y j
z z


Dusigno aŭ multesigno Esperanta proksimuma prononco Detaloj
aa aa pli longa a
ai aj
au aŭ
bh bh b kun forta aspiro
ch ĉh ĉ kun forta aspiro
dh dh d kun forta aspiro
ei ee pli longa e
eu eŭ
gh gh g kun forta aspiro
ii ii pli longa i
jh ĝh ĝ kun forta aspiro
kh kh k kun forta aspiro
oi oj
-ong -oŭn naza o; ĝi povas skribita kiel -õ; okazas nur en finaĵo de akuzativo en la benakasememia lingvo
ou oo pli longa o
ph ph p kun forta aspiro
sh ŝ
th th t kun forta aspiro
ui uj
uu uu pli longa u

Kelkaj unuigitaj literoj

  • क्ष - kŝa
  • ज्ञ - ĝnja
  • श्र - ŝra
  • क्व - kva
  • क्त - kta
  • त्र - tra
  • द्र - dra

Akcento

Ĝi estas je unua silabo kaj malofte estas je dua/tria silabo ekzemple: devaNAAgarii, SANskrita, saNAAtana. Longeco de vokaloj influas je loko de akcento.

Ciferoj

० १ २ ३ ४ ५ ६ ७ ८ ९
0 1 2 3 4 5 6 7 8 9
Elŝutita el "https://eo.wikibooks.org/w/index.php?title=Sanskrito/Enkonduko&oldid=26050"