Pola/Gramatiko/Aspektoj
Aspektoj estas tre kompostataj kaj malsimplaj. Estas:
- finita (ne estas en estanta tempo sed anstataŭ ĝi estas estonta finita tempo)
- nefinita
Ĝia disvastiĝo
[redakti]Diversaj
[redakti]- infinitivo
- pasiva participo
- gerundio
- estinta neklarigopersona tempo (ekz. pisano - napisano (oni skribis)
- estinta tempo
- estonta tempo
- kondicionalo
- imperativo
Nur nefinita
[redakti]- nuna tempo
- aktiva participo
- adverba nuna participo
Nur finita
[redakti]- adverba estinta participo
Manieroj de kreo de aspekto
[redakti]Finita
[redakti]- z-
- plej ofta en kreo de la aspekto
- ekz. chcieć → zechcieć (voli → esti volinta), jeść → zjeść (manĝi → esti manĝinta), robić → zrobić (fari → esti farinta)
- za-
- uzata en multaj verboj de fremda deveno
- en kelkaj hejmlandaj vortoj alinome boleć → zaboleć (dolori → esti dolorinta), dzwonić → zadzwonić (sonori → esti sonorinta, telefoni → esti telefoninta, invoki → esti invokinta), grać → zagrać (ludi → esti ludinta), miauczeć → zamiauczeć (miaŭi → esti miaŭinta), potrzebować → zapotrzebować (bezoni → esti bezoninta), szczekać → zaszczekać (boji → esti bojinta)
- wy-
- leczyć → wyleczyć (kuraci → esti kuracinta), pić → wypić (trinki → esti trinkinta)
- po-/pó-
- verboj de transporto ekz. iść → pójść (iri → esti irinta), jechać → pojechać (veturi → esti veturinta)
- czuć → poczuć (senti → esti sentinta), leżeć → poleżeć (kuŝi → esti kuŝinta), liczyć → policzyć (kalkuli → esti kalkulinta, nombri → esti nombrinta, komputi → esti komputinta), myśleć → pomyśleć (pensi → esti pensinta), słuchać → posłuchać (aŭskulti → esti aŭskultinta)
- u-
- czynić → uczynić (agi → esti aginta), słyszeć → usłyszeć (aŭdi → esti aŭdinta)
- na-
- pisać → napisać (skribi → esti skribinta), uczyć → nauczyć (instrui → esti instruinta)
- -eć:-nąć
- -kać/-gać:-c
- neregula (brać → wziąć, siedzieć → siąść, widzieć → zobaczyć)
Nefinita
[redakti]- o:a -yć:-ać
- o:a -ić:-iać
- -yć:-ać
- -ić:-iać
- -ać:-awać
- -ić:-iwać
- -yć:-ywać
Adeco
[redakti]En kelkaj vortoj estas separo je ado kaj malado.
| Ada aspekto | Malada aspekto | Traduko (malada aspekto) |
|---|---|---|
| bywać | być | esti |
| chodzić, (malofte) chadzać | iść | iri |
| czytywać | czytać | legi |
| grywać | grać | ludi |
| jadać | jeść | manĝi |
| latać | lecieć | flugi |
| miewać | mieć | havi |
| mawiać | mówić | paroli |
| nosić | nieść | porti, surhavi |
| pisywać | pisać | skribi |
| widywać | widzieć/widać | vidi |
Atento: En derivaĵaj vortoj ne estas separo de adeco sed al ada aspekto ekvivalentas nefinita kaj malada ekvivalentas finita.