Pola/Gramatiko/Aspektoj

El Vikilibroj

Aspektoj estas tre kompostataj kaj malsimplaj. Estas:

  • finita (ne estas en estanta tempo sed anstataŭ ĝi estas estonta finita tempo)
  • nefinita

Ĝia disvastiĝo[redakti]

Diversaj[redakti]

  • infinitivo
  • pasiva participo
  • gerundio
  • estinta neklarigopersona tempo (ekz. pisano - napisano (oni skribis)
  • estinta tempo
  • estonta tempo
  • kondicionalo
  • imperativo

Nur nefinita[redakti]

  • nuna tempo
  • aktiva participo
  • adverba nuna participo

Nur finita[redakti]

  • adverba estinta participo

Manieroj de kreo de aspekto[redakti]

Finita[redakti]

  • z-
    • plej ofta en kreo de la aspekto
    • ekz. chcieć → zechcieć (voli → esti volinta), jeść → zjeść (manĝi → esti manĝinta), robić → zrobić (fari → esti farinta)
  • za-
    • uzata en multaj verboj de fremda deveno
    • en kelkaj hejmlandaj vortoj alinome boleć → zaboleć (dolori → esti dolorinta), dzwonić → zadzwonić (sonori → esti sonorinta, telefoni → esti telefoninta, invoki → esti invokinta), grać → zagrać (ludi → esti ludinta), miauczeć → zamiauczeć (miaŭi → esti miaŭinta), potrzebować → zapotrzebować (bezoni → esti bezoninta), szczekać → zaszczekać (boji → esti bojinta)
  • wy-
    • leczyć → wyleczyć (kuraci → esti kuracinta), pić → wypić (trinki → esti trinkinta)
  • po-/pó-
    • verboj de transporto ekz. iść → pójść (iri → esti irinta), jechać → pojechać (veturi → esti veturinta)
    • czuć → poczuć (senti → esti sentinta), leżeć → poleżeć (kuŝi → esti kuŝinta), liczyć → policzyć (kalkuli → esti kalkulinta, nombri → esti nombrinta, komputi → esti komputinta), myśleć → pomyśleć (pensi → esti pensinta), słuchać → posłuchać (aŭskulti → esti aŭskultinta)
  • u-
    • czynić → uczynić (agi → esti aginta), słyszeć → usłyszeć (aŭdi → esti aŭdinta)
  • na-
    • pisać → napisać (skribi → esti skribinta), uczyć → nauczyć (instrui → esti instruinta)
  • -eć:-nąć
  • -kać/-gać:-c
  • neregula (brać → wziąć, siedzieć → siąść, widzieć → zobaczyć)

Nefinita[redakti]

  • o:a -yć:-ać
  • o:a -ić:-iać
  • -yć:-ać
  • -ić:-iać
  • -ać:-awać
  • -ić:-iwać
  • -yć:-ywać

Adeco[redakti]

En kelkaj vortoj estas separo je ado kaj malado.

Ada aspekto Malada aspekto Traduko (malada aspekto)
bywać być esti
chodzić, (malofte) chadzać iść iri
czytywać czytać legi
grywać grać ludi
jadać jeść manĝi
latać lecieć flugi
miewać mieć havi
mawiać mówić paroli
nosić nieść porti, surhavi
pisywać pisać skribi
widywać widzieć/widać vidi

Atento: En derivaĵaj vortoj ne estas separo de adeco sed al ada aspekto ekvivalentas nefinita kaj malada ekvivalentas finita.