Tokipono/Vortaro
< Tokipono
Ĉi tiu paĝo enhavas la oficialajn vortojn.
Fundamenta Vortaro
[redakti]Sume 125 (126[1]) vortoj. Sed la oficiala paĝo listas nur 123. (http://en.tokipona.org/wiki/Category:Toki_Pona_words)
| Tokipono | Traduko | Etimo |
|---|---|---|
| a | kri ho, ha, uf, nu, oj, aŭ (emocivorto) | Multaj: A!, ah! |
| akesi | o malkaresinda besto, rampulo, amfibio | Nederlanda: hagedis |
| ala | a ne, neniu | Kartvela: არა ara |
| o nenio, neado, nul | ||
| kri ne! | ||
| alasa | vtr kolekti manĝon, resursojn aŭ materialojn bezonatajn por ĉiutaga vivo kaj pretervivi; kolekti, rikolti (vidu http://en.tokipona.org/wiki/alasa) | |
| vtr ĉasi | ||
| ale, ali | (ambaŭ variaĵoj estas ĝustaj) | Nederlanda: al, alle |
| o ĉio, la vivo, la universo | ||
| a ĉiu(j), tuta, kompleta | ||
| anpa | o malsupro, subo, suba parto, planko | A. Franca: en bas |
| a malsupra, suba | ||
| ante | o diferenco, malsameco | Nederlanda: ander |
| a alia, malsama | ||
| kunt alie, aliokaze | ||
| vtr ŝanĝi, aliigi | ||
| anu | konj aŭ | Kartvela: ანუ anu |
| apeja | vtr ofendi, humili, diri aĉajn vortojn[2](Ĝi ankoraŭ estas diskutata en la oficiala paĝo.) | |
| awen | vntr resti, atendi, daŭri | Nederlanda: houden |
| vtr gardi | ||
| a restanta, cetera, daŭra | ||
| e | div -n (indikas, ke akuzativo sekvas) | fonestetike |
| en | konj kaj (uzata por kunordigi o-vortojn) | Nederlanda: en |
| esun | o komerco; bazaro, merkato, vendejo (vidu http://en.tokipona.org/wiki/esun) | Akana: edwamu [edʒum] |
| ijo | n aĵo, afero, io, objekto | Esperanto: io |
| a de io, pri io | ||
| vtr objektigi | ||
| ike | a malbona, aĉa, malĝusta, malica, tro kompleksa, (figure) malsana | Finna: ilkeä |
| kri ho ve! | ||
| o negativeco, malbono, malico | ||
| vtr malbonigi, noci | ||
| vntr aĉi | ||
| ilo | o ilo, maŝino | Esperanto: ilo |
| insa | o eno, interno, interna mondo, centro, ventro | Tokpisino: insait (el angla: inside) |
| a ena, interna | ||
| jaki | a malpura, naŭza | Angla: yucky |
| o malpuro, poluo, rubo | ||
| vtr malpurigi, polui | ||
| kri kiom naŭze! | ||
| jan | a homo, ulo, persono, estaĵo, iu | Kantona: 人 yàhn |
| o homa, ies, persona | ||
| vtr personigi, homigi | ||
| jelo | a flava, helverda | Angla: yellow;
(ankaŭ Tokpisino: yelo(pela)) |
| jo | vtr havi, enhavi, enteni | Ĉina: 有 yǒu |
| o havado | ||
| kama ricevi, preni | ||
| kala | o fiŝo, marbesto | Finna: kala |
| kalama | o sono, bruo, voĉo | Kroata: galáma |
| vntr soni, brui, sonori | ||
| vtr sonigi, ludi (instrumenton) | ||
| kama | vntr veni, iĝi, aperi, alveni, okazi, agi por veni al (iu stato), sukcesi, ek- | Tokpisino: kamap (el angla: come up) |
| o evento, okazo, hazardo, veno, komenco | ||
| a venanta, estonta | ||
| vtr venigi | ||
| kasi | o planto, folio, herbo, arbo, ligno | Finna: kasvi |
| ken | vntr povi, kapabli, rajti | Tokpisino: ken (el angla: can) |
| o povo, kapablo, rajto | ||
| vtr ebligi, rajtigi, permesi | ||
| kunt eblas, ke | ||
| kepeken | vtr uzi | Nederlanda: gebruiken |
| prep per | ||
| kili | o frukto, pulpa legomo, fungo | Kartvela: ხილი xili |
| kin | a ankaŭ, eĉ, ja, ankoraŭ (akcentas la vorto(j)n antaŭ ĝi) | Finna: -kin |
| kipisi | vtr tranĉi, tondi (vidu http://en.tokipona.org/wiki/kipisi, ekzemplo estas en: la diskuto pri refleksiva kaj reciproka pronomoj) | |
| kiwen | a malmola, dura, solida, ŝton(ec)a, metala | Finna: kiven (genitivo de kivi) |
| o malmolaĵo, ŝtono, metalo, mineralo, argilo | ||
| ko | o duonsolida aŭ premebla substanco, ekz. pasto, pulvoro, gumo | Kantona: 膏 gòu |
| kon | o aero, vento, odoro, animo | Ĉina: 空气 kōngqì |
| a aera, gasa | ||
| kule | o koloro, farbo | A. Franca: couleur |
| a kolora, bunta | ||
| vtr kolori, farbi | ||
| kute | vtr aŭskulti, aŭdi | A. Franca: écouter |
| a aŭda, aŭskulta | ||
| kulupu | o grupo, komunumo, socio, firmao, popolo | Tonga: kulupu (el angla group) |
| a komuna, publika, socia | ||
| la | div (inter kunteksta adverbo aŭ esprimo kaj la frazo) | Esperanto: la[3] |
| lape | o dormo, ripozo | Nederlanda: slapen |
| vntr dormi, ripozi | ||
| a dormanta, dorma, ripoza | ||
| laso | a blua, bluverda | Kimra: glas |
| lawa | o kapo, menso | Kroata: glava |
| a ĉefa, estra | ||
| vtr estri, regi | ||
| len | o vesto(j), vestaĵo, ŝtofo | A. Franca: linge |
| lete | o malvarmo | A. Franca: fret/frette;
Franca: froid |
| a malvarma, frida, nekuirita | ||
| vtr malvarmigi | ||
| li | div (inter iu ajn subjekto, krom mi kaj sina, kaj ties verbo; ankaŭ uzata por enkonduki novan verbon por la sama subjekto) | Esperanto: li[4] |
| lili | a malgranda, eta, juna, iomete, mallonga, malalta, malmulte, malpli | Tokpisino: liklik |
| vtr malpliigi, mallongigi, malgrandigi | ||
| linja | o longa, tre maldika, malfirma objekto, ekz. ŝnuro, haro(j), ĉeno | Finna: linja |
| lipu | o plata kaj faldebla objekto, ekz. papero, karto, bileto | Finna: lippu |
| loje | a ruĝa | Nederlanda: rooie, rood |
| lon | prep esti en/ĉe/sur/je | Tokpisino: long (el angla: along) |
| vntr ĉeesti, esti tie, veri, ekzisti, esti veka | ||
| luka | o mano, brako | Kroata: rúka |
| lukin | vtr vidi, rigardi, spekti, observi, legi | Tokpisino: lukim (el angla: look 'em) |
| vntr rigardi, atenti | ||
| a vida, vide | ||
| lupa | o truo, aperturo, orifico, fenestro, pordo | Kroata: rupa;
Loĵbana: clupa |
| ma | o tero, lando, (ekstera) tereno | Finna: maa |
| mama | o patrino, patro | Kartvela: მამა mama "patro";
Multaj: mama "patrino, panjo" |
| a gepatra, patra, patrina | ||
| mani | o mono, materia havaĵo, valuto, dolaro, kapitalo | Angla: money;
(ankaŭ Tokpisino: mani) |
| meli | o ino, virino, edzino, koramikino, femalo | Tokpisino: meri (el angla: Mary) |
| a ina, ineca | ||
| mi | o mi, ni | Angla me, Tokpisino mi,
Esperanto mi, Nederlanda mij, Kroata me ~ mi |
| a mia, nia | ||
| mije | o viro, edzo, masklo | Finna: miehen (genitivo de mies) |
| a vira, vireca | ||
| moku | o manĝ(aĵ)o | Japana: モグモグ(食べる) mogu mogu (taberu) |
| vtr manĝi, trinki, gluti, enstomakigi, konsumi | ||
| moli | o morto | A. Franca: mourir |
| vntr morti, esti morta | ||
| vtr mortigi | ||
| a morta, mortiga | ||
| monsi | o dorso, malantaŭo, pugo | A. Franca: mon tchu/tchul ;
Franca: mon cul) |
| a dorsa, malantaŭa | ||
| monsuta | o monstro, kreaĵo, kiu persekutas homojn, rabobesto; minaco; kaŭzo de timo, timigilo (vidu en la oficialan paĝon, Ĝi ne estas en la supre menciita kategorio.) | Angla: monster |
| mu | kri blek! ŭa! miaŭ! ra! ktp (ĉarma bestokrio) | Angla: moo! |
| mun | o luno | Angla: moon;
(ankaŭ Tokpisino: mun) |
| a luna | ||
| musi | o amuzo, ludo, distraĵo, arto | Esperanto: amuzi |
| a arta, amuza, distra, luda | ||
| vntr ludi, amuziĝi | ||
| vtr amuzi, distri | ||
| mute | a multaj, tre, pluraj, multe, pli da | Esperanto: multe |
| o kvanto, multo, kiomo | ||
| vtr multigi | ||
| namako | o salo, spico, vinagro; akcesoraĵo; kromaĵo (vidu http://en.tokipona.org/wiki/namako) | Hindia: namaka "salo" |
| vtr sali, spici; ornami, plibeligi; stimuli, eksciti | ||
| nanpa | o numero | Tokpisino: namba (el angla: number) |
| ali -a (unua, dua, ktp) | ||
| nasa | a freneza, stulta, ebria, stranga | ? |
| vtr frenezigi, strangigi | ||
| nasin | o maniero, vojo, strato, kutimo, -ismo, sistemo, metodo | Kroata: náčin |
| nena | o elstaraĵo, nazo, mont(et)o, butono | Finna: nenä |
| ni | a tiu, ĉi tiu, ĉi-, jena | Kantona: 呢 nì |
| nimi | o vorto, nomo | Finna: nimi |
| noka | o kruro, gambo, piedo (Ĝi ne estas en la supre menciita kategorio.) | Kroata: nòga |
| o | div ho (vokativo aŭ u-tempo) | Angla: O!, Esperanto: ho!,
Franca: ô!; Kartvela: -ო /o/ |
| kri he! (por altiri ies atenton) | ||
| oko | o okulo | Kroata: òko |
| olin | o amo | Kroata: volim |
| a ama | ||
| vtr ami (iun) | ||
| ona | o ŝi, li, ĝi, ili | Kroata: ona |
| a ŝia, lia, ĝia, ilia | ||
| open | vtr malfermi, ŝalti | Tokpisino: open (el angla open) |
| pakala | o fuŝo, akcidento, katastrofo, detruo, eraro, damaĝo, rompo | Tokpisino: bagarap (el angla: bugger up) |
| vtr fuŝi, rompi, vundi, damaĝi | ||
| vntr fuŝiĝi, disfali, rompiĝi | ||
| kri fek! | ||
| pali | o ag(ad)o, laboro, faro, projekto | Esperanto: fari |
| a aga, labora, aktiva, funkcia | ||
| vtr fari, konstrui, krei | ||
| vntr agi, labori, funkcii | ||
| palisa | o longa kaj ĉefe malmola objekto, ekz. stango, bastono, branĉo, vergo | Kroata: pàlica |
| pan | o grajno, pano, pasto, rizo (vidu http://en.tokipona.org/wiki/pan) | Ĉina: 饭 fàn ;
Kantona: 飯 faahn |
| pana | vtr doni, meti, sendi, eligi, kaŭzi | Svahila: pana |
| o dono, sendado, interŝanĝo | ||
| pi | div de, apartenanta al | Tokpisino: bilong (el angla: belong) |
| pilin | o sentoj, emocio, koro | Tokpisino: pilim (el angla: feel 'em)
Angla: feeling |
| vntr senti sin | ||
| vtr senti, opinii, pensi, sensi, tuŝi, palpi | ||
| pimeja | a nigra, malluma, malhela | Finna: pimeä |
| o mallumo, nigro | ||
| vtr mallumigi | ||
| pini | o fino, ekstremo, pinto | Tokpisino: pinis(el angla: finish)
A. Franca: finis |
| a fina, finita, pasinta, farita, antaŭ | ||
| vtr fini, fermi, malŝalti | ||
| pipi | o insekto, araneo | A. Franca: bibitte |
| poka | o flanko, kokso, apudo | Kroata: bòka (genitivo de bòk) |
| prep en la akompano de, kun | ||
| a apuda, najbara | ||
| poki | o ujo, skatolo, bovlo, taso, glaso | Tokpisino: bokis (el angla: box) |
| pona | o bono, simplo, pozitivo | Esperanto: bona |
| a bona, simpla, pozitiva, afabla, ĝusta | ||
| kri bone! bonege! dankon! en ordo! | ||
| vtr (pli)bonigi, ripari | ||
| pu | ? (vidu http://en.tokipona.org/wiki/pu) | |
| sama | a sama, simila, egala, samgrava, samsituacia | Finna/Esperanto: sama |
| prep kiel | ||
| vntr ŝajni | ||
| seli | o fajro, varmo | Kartvela: ცხელი tŝeli |
| a varma, kuirita | ||
| vtr varmigi, kuiri | ||
| selo | o ekstero, supraĵo, haŭto, ŝelo, formo | Esperanto: ŝelo |
| seme | ali ki- (demandovorto) | Ĉina: 什么 shénme |
| sewi | o alto, supro, supero, suro | Kartvela: ზევით zevit |
| a supera, alta, nobla, religia, formala | ||
| sijelo | o korpo, fizika stato | Kroata: tìjelo |
| sike | o rondo, cirklo, rado, sfero, bulo, pilko, ciklo | Angla. circle |
| a ronda, cikla | ||
| sin | a nova, freŝa, alia, ankoraŭ (da) | Ĉina: 新 xīn |
| vtr (re)novigi | ||
| sina | o via via | Finna: sinä |
| sinpin | o antaŭo, brusto, torso, vizaĝo, muro | Ĉina: 前边 qiánbian |
| sitelen | o bildo, foto, imago, desegno | Nederlanda: schilderen |
| vtr desegni, skribi | ||
| sona | o scioj, saĝeco, inteligenteco, kompreno | Kartvela: ცოდნა tsodna |
| vtr scii, kompreni, koni | ||
| vntr scii, kompreni | ||
| kama lerni, studi | ||
| soweli | o besto, precipe tera mambesto, aminda besto | Kartvela: ცხოველი tŝoveli |
| suli | a granda, alta, longa, plenaĝa, grava | Finna: suuri |
| vtr grandigi, longigi | ||
| o grandeco | ||
| suno | o suno, lumo | Esperanto: suno |
| supa | o horizontala supraĵo, ekz. meblo, tablo, seĝo, kuseno, planko | Angla/Franca: surface;
Esperanto: surfaco |
| suwi | o dolĉaĵoa dolĉa, aminda | Tokpisino: swit (el angla: sweet) |
| vtr dolĉigi | ||
| tan | prep de, pro, el | Kartvela: დან dan |
| o deveno, kialo, origino | ||
| taso | a nur, nura, sola | Tokpisino: tasol (el angla: that's all) |
| konj sed | ||
| tawa | prep al, por, ĝis | Angla: towards |
| vntr iri al, vojaĝi, moviĝi, foriri | ||
| o movo, transportado | ||
| a mova | ||
| vtr movi | ||
| telo | o akvo, likvaĵo, suko, saŭco | A. Franca: de l'eau |
| vtr akvumi, lavi per akvo | ||
| tenpo | o tempo, tempoperiodo, momento, daŭro, situacio | Esperanto: tempo |
| toki | o lingvo, parolado, komunikado | Tokpisino: tok (el angla: talk) |
| a parola, lingva, komunika | ||
| vtr diri | ||
| vntr paroli, babili, komuniki | ||
| kri saluton! | ||
| tomo | o interna konstruita spaco, ekz. domo, hejmo, ĉambro, konstruaĵo | Esperanto: domo |
| a urba, doma, hejma | ||
| tu | a duo duo, paro | Angla: two;
(ankaŭ Tokpisino: tu(pela)) |
| vtr duobligi, duigi, dividi/tranĉi en du | ||
| unpa | o seksumo, amoro, fikado, volupto | fonestetike |
| a erotika, seksuma, amora | ||
| vtr seksumi kun, amori kun, fiki | ||
| vntr amori, seksumi | ||
| uta | o buŝo | Kroata. ústa |
| a buŝa | ||
| utala | a konflikto, malharmonio, konkuro, batalo, milito, atako, disputo, fizika aŭ verba perforto | Kroata: ùdarati udara |
| vtr bati, frapi, ataki, konkuri kun, atenci | ||
| walo | a blanka, hela | Finna: valo "lumo" (k-u valkoinen "blanka") |
| o blanko, blankaĵo, blankeco, heleco | ||
| wan | a unu, iu | Angla: one;
(ankaŭ Tokpisino: wan) |
| o unuo, elemento, ero, parto, peco | ||
| vtr unuigi | ||
| waso | o birdo, flugilhava besto | A. Franca: oiseau |
| wawa | o energio, potenco, forto, vigleco | Finna: vahva |
| a energia, forta, intensa, potenca, certa, memfida | ||
| vtr fortigi, vigligi | ||
| weka | a fora, forestanta, mankanta | Nederlanda: weg |
| o foresto, manko | ||
| vtr forigi | ||
| wile | vtr voli, bezoni, deziri, devi, -os | Nederlanda: willen |
| o deziro, bezono, devo, volo | ||
| a necesa, deviga, bezonata |
Parolelementoj
[redakti]| o | o-vorto |
| a | a-vorto (aŭ e-vorto) |
| div | dividilo |
| vtr | verbo transitiva (kutime uzata kun la akuzativa dividilo e) |
| vntr | verbo netransitiva |
| kri | krivorto, interjekcio |
| prep | kvazaŭprepozicio |
| kama | plurvorta verbo kun kama |
| konj | konjunkcio |
| kunt | kunteksta indikilo uzata antaŭ la |
| ali | speciala, alia vorto |
Notoj
[redakti]- ↑ Unu el la novaj vortoj en la oficiala paĝaro ankoraŭ estas diskutata, nome apeja.
- ↑ Laŭ la rusa vikivortaro ĝi signifas обижать, оскорблять, унижать, материться и т.п.
- ↑ Nur ĝia formo estis transprenita. Ĝia funkcio forte ŝanĝiĝis.
- ↑ Nur ĝia formo estis transprenita. Ĝia funkcio forte ŝanĝiĝis. Fakte la funkcio estas pli malpli tiu de la Tokpisina partiklo i.
Fontoj
[redakti]- La vortolisto en web.archive.org: http://web.archive.org/web/20070709095451/http://tokipona.org/vortaro.htmlkaj http://web.archive.org/web/20080705213346/http://www.tokipona.org/vortaro.html
- Informoj pri novaj vortoj ĉe unilang.org: http://www.unilang.org/viewtopic.php?f=85&t=8360&start=45
- Vidu ankaŭ la malnovan vortoliston: http://en.tokipona.org/wiki/Category_talk:Toki_Pona_words
- Prelego pri Tokipono: http://vimeo.com/2289842
- La etimoj troviĝas en la angla Vikipedio: http://en.wikipedia.org/wiki/Toki_Pona
- Se aperas ankaŭ Tokpisino, tio estas el "The Jacaranda Dictionary and Grammar of Melanesian Pidgin", ISBN 0-7016-8224-8
- Vortaro en la hispana vikilibraro: http://es.wikibooks.org/wiki/Toki_pona/Contenido/Diccionario_ilustrado