Saltu al enhavo

Arboj de moderaj kaj malvarmaj regionoj/Pinacoj

Aldoni ligilojn
El Vikilibroj

Subĉapitro C-2/1: Pinofitoj - Pinacoj

[redakti]


Superrigardo

[redakti]

La familio Pinacoj (science: Pinaceae) estas tre disvastiĝinta en la tuta norda duonglobo, norde de la Tropiko de Kankro. Estas nur malmultaj specioj kreskantaj pli sude kaj nur unu (Pinus merkusii, la Merkus-pino) en la suda duonglobo (nur en Sumatro).

Laŭ la Katalogo de la Vivo[1] la familio entenas 11 genrojn kaj iom pli ol 200 specioj. Ĉi sube ni mencias nur la 8 genrojn nature vivantajn en la areo pritraktata de tiu ĉi libro; la ceteraj 3 (inter kiuj la falsa lariko, Pseudolarix) kreskas nur en suda Ĉinio.

Ĉiuj pinacoj havas pingloformajn foliojn kaj konusformajn lignajn fruktojn. 

♣ Por pli da informoj vidu la artikolon en vikipedio pri Pinacoj.

ENHAVO:

  • Genroj kun membroj nature kreskantaj en ĉiuj kontinentoj de la norda duonglobo (Nordameriko, Azio, Eŭropo kaj Afriko):
  • Genroj kun membroj en la samaj kontinentoj krom Afriko:
  • Genroj kun membroj nur en Nordameriko kaj orienta Azio:
  • Genroj kun membroj nur en malvastaj regionoj:

(*) Pro la kvanto de specioj, estas aparta paĝo pri tiu ĉi genro.

Genroj sude de la areo pritraktata ĉi tie: Cathaya, Nothotsuga, Pseudolarix.

Abies - Abioj

[redakti]
Vivareo de abioj en Nordameriko
... kaj en Eŭropo, Azio, Afriko
Ni jam pritraktis la genron Abies, t.e. la abioj, en subleciono de la sekcio B.

Abioj kreskas:

  • en Azio, de Siberio al Himalaio kaj de Turkio al Japanio, kvankam ili mankas en pluraj regionoj
  • en Norda kaj Centra Ameriko, de Alasko al Salvadoro (14°N), kvankam ankaŭ ĉi tie ili mankas en pluraj regionoj
  • en Eŭropo, sed nur en la centra kaj suda parto
  • en Nordafriko, nur en kelkaj lokoj.

La genro Abies enhavas ĉirkaŭ 50 speciojn. 

♣ Por pli da informoj vidu la vikipedian artikolon pri Abioj.

Pingloj

[redakti]

Abioj havas ĉiamverdajn, unuopajn pinglojn, kun du blankaj strioj sube. 

1) pingloj unuopaj kaj ne en fasketoj
2) pingloj ĉiamverdaj (ne falas vintre)
3) supra kaj suba flanko kun malsamaj koloroj: la suba flanko havas du blankajn striojn
4) bazo simila al kupo (suĉila)
5) pingloj ofte (ne en ĉiuj specioj) aranĝataj kvazaŭ kombilo aŭ almenaŭ plate
  • Pingloj de granda abio (A.grandis), supre
    Pingloj de granda abio (A.grandis), supre
  • Pingloj de granda abio, sube. Notu la kupsimilajn bazojn kaj la du blankajn striojn
    Pingloj de granda abio, sube. Notu la kupsimilajn bazojn kaj la du blankajn striojn
  • Pingloj de unukolora abio (A.concolor), supre
    Pingloj de unukolora abio (A.concolor), supre
  • Pingloj de unukolora abio, sube; malgraŭ la nomo, la blankaj strioj ne mankas
    Pingloj de unukolora abio, sube; malgraŭ la nomo, la blankaj strioj ne mankas
  • Pingloj de A.firma (japane Momi); komparu la pinton kun tiu de A.concolor
    Pingloj de A.firma (japane Momi); komparu la pinton kun tiu de A.concolor
  • Pingloj de kaŭkaza abio (Abies nordmanniana), sube
    Pingloj de kaŭkaza abio (Abies nordmanniana), sube

Fruktoj

[redakti]

Konusoj de abioj ĉiam staras rekte, male de aliaj pingloarboj, kie konusoj pendas ĉiam (piceoj, pseŭdocugoj) aŭ almenaŭ kelkfoje (pinoj, cugoj). Aldone, ĉe abioj konusoj disfalas starante sur la branĉoj, liverante al la ventoj la flugilhavajn semojn. Se vi observas la grundon, malfacile vi trovos unu tutan konuson, sed vi ja trovos plurajn skvamojn kaj nudajn kernojn de konusoj.

Aspekto

[redakti]
  • Maries-abioj (A.mariesii), fotitaj en Japanio
    Maries-abioj (A.mariesii), fotitaj en Japanio
  • Koreaj abioj (A.koreana), fotitaj en Sudkoreio
    Koreaj abioj (A.koreana), fotitaj en Sudkoreio
  • Siberiaj abioj (A.sibirica), fotitaj apud Krasnojarsko, Rusio
    Siberiaj abioj (A.sibirica), fotitaj apud Krasnojarsko, Rusio
  • Abio de Farges (A.fargesii), fotita en centra Ĉinio
    Abio de Farges (A.fargesii), fotita en centra Ĉinio
  • Kaŭkazaj abioj (A.nordmanniana), fotitaj en Turkio
    Kaŭkazaj abioj (A.nordmanniana), fotitaj en Turkio
  • Blanka abio (A.alba), fotita en Pollando
    Blanka abio (A.alba), fotita en Pollando
  • Hispanaj abioj (A.pinsapo), fotitaj en suda Hispanio
    Hispanaj abioj (A.pinsapo), fotitaj en suda Hispanio
  • Abioj de Fraser (A.fraseri), fotitaj en Tenesio, Usono
    Abioj de Fraser (A.fraseri), fotitaj en Tenesio, Usono
  • Unikoloraj abioj (A.concolor), fotitaj en Kalifornio
    Unikoloraj abioj (A.concolor), fotitaj en Kalifornio
  • Rokmontaraj abioj (A.lasiocarpa), fotitaj en Vaŝingtonio (okcidenta Usono). Notu la starantajn konusojn (tipajn de abioj).
    Rokmontaraj abioj (A.lasiocarpa), fotitaj en Vaŝingtonio (okcidenta Usono). Notu la starantajn konusojn (tipajn de abioj).

Kelkaj specioj

[redakti]
Areo
(de oriento al okcidento) 		Specio Komuna nomo Artikolo en
eo.wiki 		Rimarkoj
Japanio Abies firma momi ... endemia en centra kaj suda Japanio
Abies homolepis abio de Nikko ... endemia en centra kaj suda Japanio
Abies mariesii ooŝirabiso Maries-abio endemia en norda Japanio
Ĉinio, Koreio, orienta Siberio Abies fargesii abio de Farges ... endemia en 5 provincoj de centra Ĉinio
Abies holophylla manĉura abio ... Manĉurio, Nordkoreio, orienta Siberio
Abies koreana korea abio korea abio endemia en Sudkoreio
Abies nephrolepis abio de Khingan ... Ĉinio (norda kaj nordorienta), Koreio, orienta Siberio
Rusio, Centra Azio,
Mongolio, Ĉinio 		Abies sibirica siberia abio ... en Rusio oriente de Volgo;
en Ĉinio nur en Ŝjinĝjiango kaj Manĉurio
Eŭropo, Kaŭkazo, Turkio Abies alba blanka abio blanka abio nature nur en suda kaj centra Eŭropo
Abies cephalonica greka abio greka abio endemia en Grekio (nature)
Abies cilicica kilikia abio kilikia abio Suda Turkio, Libano
Abies nordmanniana kaŭkaza abio kaŭkaza abio endemia en Kaŭkazo kaj norda Turkio
Hispanio, Nordokcidenta Afriko Abies pinsapo pinsapo, hispana abio pinsapo suda Hispanio kaj norda Maroko
Algerio (Afriko) Abies numidica numidia abio numidia abio endemia en norda Algerio
Orienta Nordameriko Abies balsamea balzama abio balzama abio en Kanado kaj norda Usono, oriente de Rokmontaro
Okcidenta Nordameriko Abies amabilis gracia abio gracia abio montaroj apud Pacifiko
Abies concolor kolorada abio, unikolora abio ... suda Rokmontaro kaj pli okcidente
Abies grandis granda abio granda abio nordokcidenta Usono kaj apuda areo en Kanado
Abies lasiocarpa rokmontara abio rokmontara abio okcidenta Nordameriko, de Alasko ĝis Arizono

Pinus - Pinoj

[redakti]

Tiu ĉi genro estas pritraktata en aparta paĝo, ĉi tie. 

♣ Por pli da informoj vidu ankaŭ la vikipedian artikolon pri Pinoj.

Larix - Larikoj

[redakti]
Vivareo de Larix laricina, unu el la specioj de larikoj vivantaj en Nordameriko
... kaj de Larix decidua, la eŭropa lariko
Ankaŭ la genron Larix, t.e. la larikoj, ni jam pritraktis en subleciono de la sekcio B.

Larikoj kreskas nature en malvarmaj kaj eĉ malvarmegaj areoj (sude sur altaj montoj, ekzemple sur Alpoi ĝis super 3000 m):

  • en Azio, de Siberio al Himalaio kaj al Japanio, kvankam ili mankas en pluraj regionoj
  • en Norda Ameriko, en Alasko, en Kanado kaj en kelkaj areoj de norda Usono
  • en Eŭropo, sed nur sur Alpoj kaj Karpatoj.

La plej suda loko kie vivas nature larikoj estas en Himalaio (27°N).

La genro Larix enhavas ĉirkaŭ 10 speciojn. 

♣ Por pli da informoj vidu la vikipedian artikolon pri Larikoj.

Pingloj

[redakti]

La pingloj de larikoj estas en faskoj, ĉiu entenanta 10-60 pinglojn (depende de la specioj). Sur junaj branĉoj tamen pingloj estas unuopaj.

Pingloj estas helverdaj, flaviĝas aŭtune kaj falas vintre. 

1) pingloj en fasketoj, ĉiu kun almenaŭ 10 pingloj
2) pingloj unuopaj en junaj branĉetoj
3) pingloj flavaj aŭtune
4) pingloj falas vintre

Fruktoj

[redakti]

Konusoj de larikoj estas malgrandaj kaj ofte staras sur la branĉoj. Ili falas sen disiĝi.

  • Larix laricina kun maturaj kaj nematuraj konusoj
    Larix laricina kun maturaj kaj nematuraj konusoj
  • Larix decidua - floro
    Larix decidua - floro
  • Konusoj de Larix gmelinii dum somero
    Konusoj de Larix gmelinii dum somero
  • Larix sibirica - matura frukto
    Larix sibirica - matura frukto
  • Matura konuso de Larix kaempferi
    Matura konuso de Larix kaempferi

Aspekto

[redakti]
  • Paro da eŭropaj larikoj (Larix decidua)
    Paro da eŭropaj larikoj (Larix decidua)
  • Siberiaj larikoj (Larix sibirica)
    Siberiaj larikoj (Larix sibirica)
  • Aŭtuna aspekto de japanaj larikoj (Larix kaempferi)
    Aŭtuna aspekto de japanaj larikoj (Larix kaempferi)
  • En miksaj arbaroj, aŭtune larikoj estas flavaj dum ĉiamverdaj koniferoj gardas apude sian verdan koloron
    En miksaj arbaroj, aŭtune larikoj estas flavaj dum ĉiamverdaj koniferoj gardas apude sian verdan koloron
  • Vintra aspekto de larikoj
    Vintra aspekto de larikoj

Kelkaj specioj

[redakti]
  • Japanio
    • Larix kaempferi (japana lariko)
  • Siberio, Mongolio, Norda Ĉinio, Koreio
    • Larix sibirica (siberia lariko)
    • Larix gmelinii (daŭra lariko)
  • Ĉinio
    • Larix potaninii (ĉina lariko) (*)
  • Eŭropo
    • Larix decidua (eŭropa lariko)
  • Nordameriko
    • Larix laricina (kanada lariko)
    • Larix occidentalis (okcidenta lariko)
    • Larix lyallii (monta lariko)

(*) Pluaj specioj de larikoj vivas en Ĉinio kaj apudaj landoj sude de 35°N

Picea - Piceoj

[redakti]

Piceoj amas malvarmajn klimatojn, kaj kreskas:

  • en Azio, de Siberio al Turkio, Turkestano kaj Himalajo (la plej suda loko estas tamen en la taivanaj montoj);
  • en Eŭropo, de Sameio al centra Italio kaj norda Grekio;
  • en Ameriko, de Alasko al norda Meksiko, kiu estas la plej suda loko.

Kutime, en la plej sudaj landoj piceoj kreskas nur en la montoj.

La genro Piceo entenas ĉirkaŭ 35 specojn (depende de la fakuloj, kelkaj konsideras pli ol 50). 

♣ Por pli da informoj vidu la vikipedian artikolon pri Piceoj.

Pingloj

[redakti]

Abioj havas ĉiamverdajn, unuopajn pinglojn, kiu similas al la pingloj de abioj. Ĉi sube la malsamoj kun abioj estas substrekitaj. 

1) pingloj unuopaj kaj ne en fasketoj
2) pingloj ĉiamverdaj (ne falas vintre)
3) supra kaj suba flanko ofte kun la sama koloro (kvankam en pluraj specoj estas blankaj strioj)
4) bazo simila al tre eta tigeto kaj ne al kupo
5) pingloj ofte (ne en ĉiuj specioj) aranĝataj kvazaŭ cilindra broso (kiel dentobroseto) kaj ne kvazaŭ kombilo
  • Pingloj de blanka piceo, Picea glauca
    Pingloj de blanka piceo, Picea glauca
  • Pingloj de eŭropa piceo, Picea abies
    Pingloj de eŭropa piceo, Picea abies
  • Pingloj kaj fruktoj de kaŭkaza piceo, Picea orientalis
    Pingloj kaj fruktoj de kaŭkaza piceo, Picea orientalis
  • Pingloj de Picea maximoviczii, endemia de malgranda areo en Japanio
    Pingloj de Picea maximoviczii, endemia de malgranda areo en Japanio

Fruktoj

[redakti]

Konusoj de Piceoj estas longaj, kaj fine falas sur la grundon sen disiĝi. La floroj staras sur la branĉoj, do la konusoj komence ankaŭ staras, sed baldaŭ ili ĉesas stari kaj pendas de la branĉoj.

  • Falinta konuso de Picea pungens, la blua piceo
    Falinta konuso de Picea pungens, la blua piceo
  • Konusoj de Picea omorika, la serba piceo
    Konusoj de Picea omorika, la serba piceo
  • Konusoj de Picea orientalis, la kaŭkaza piceo
    Konusoj de Picea orientalis, la kaŭkaza piceo
  • Konusoj de Picea sitchensis, la Sitka-piceo
    Konusoj de Picea sitchensis, la Sitka-piceo
  • Konuso de Picea asperata
    Konuso de Picea asperata
  • Nematura konuso (ina floro) de Picea abies, la eŭropa piceo
    Nematura konuso (ina floro) de Picea abies, la eŭropa piceo
  • Inaj floroj (nematuraj konusoj) kaj malinaj floroj de Picea glauca, la blanka piceo
    Inaj floroj (nematuraj konusoj) kaj malinaj floroj de Picea glauca, la blanka piceo
  • La piceaj konusoj en la foto ne estas disfalintaj, male sciuro formanĝis ilin parte
    La piceaj konusoj en la foto ne estas disfalintaj, male sciuro formanĝis ilin parte

Aspekto

[redakti]
  • Picea glehnii, la piceo de Saĥalino, fotita en Hokkaido
    Picea glehnii, la piceo de Saĥalino, fotita en Hokkaido
  • Picea jezoensis, la piceo de Hokkaido, fotita en la Kurilaj Insuloj
    Picea jezoensis, la piceo de Hokkaido, fotita en la Kurilaj Insuloj
  • Picea obovata, la siberia piceo, fotita en orienta Siberio, apud la rivero Ljutenge
    Picea obovata, la siberia piceo, fotita en orienta Siberio, apud la rivero Ljutenge
  • Junaj arboj de Picea asperata, en Jiuzhaigou (Siĉuano, Ĉinio).
    Junaj arboj de Picea asperata, en Jiuzhaigou (Siĉuano, Ĉinio).
  • Maljuna kaj junaj arboj de la specio P. purpurea, fotitaj en Siĉuano
    Maljuna kaj junaj arboj de la specio P. purpurea, fotitaj en Siĉuano
  • Eŭropaj piceoj (Picea abies) en Ĉeĥio
    Eŭropaj piceoj (Picea abies) en Ĉeĥio
  • Eŭropaj piceoj (Picea abies) kaj larikoj apud Belluno, Italio
    Eŭropaj piceoj (Picea abies) kaj larikoj apud Belluno, Italio
  • Nigraj piceoj (Picea mariana) fotitaj sude de Inuvik, Nordokcidentaj Teritorioj, Kanado
    Nigraj piceoj (Picea mariana) fotitaj sude de Inuvik, Nordokcidentaj Teritorioj, Kanado
  • Blanka piceo (Picea glauca) fotita vintre okcidente de Kalgario, Kanado
    Blanka piceo (Picea glauca) fotita vintre okcidente de Kalgario, Kanado
  • Fama Sitka-piceo (Picea sitchensis) en Vankuvera Insulo, Kanado
    Fama Sitka-piceo (Picea sitchensis) en Vankuvera Insulo, Kanado

Kelkaj specioj

[redakti]
Areo
(de oriento al okcidento) 		Specio Komuna nomo Artikolo en
eo.wiki 		Rimarkoj
Japanio, Koreio, Saĥalino Picea alcoquiana ... endemia en Honŝuo
Picea glehnii piceo de Saĥalino ... endemia en norda Japanio kaj Saĥalino
Picea jezoensis piceo de Jezo (Hokkaido) ... Japanio, Saĥalino, Koreio, Orienta Siberio, Nordorienta Ĉinio
Picea koraiensis korea piceo ... Koreio, Nordorienta Ĉinio
Picea koyamae ... endemia en Honŝuo, malofta
Picea maximoviczii ... endemia en Honŝuo, malofta
Picea torano (= P. polita)' tigrovosta piceo ... endemia en Japanio, krom Hokkaido
Ĉinio, Siberio, Centra Azio Picea asperata ... okcidenta Ĉinio
Picea crassifolia ... Ĉinio
Picea neovetchii ... Ĉinio (Gansuo, Ŝanŝio, Henano ktp)
Picea obovata siberia piceo siberia piceo Ĉinio, Siberio, Mongolio, Kazakio, Eŭropa Rusio, Skandinavio
Picea purpurea ... Ĉinio (Gansuo, Ĉinghajo ktp)
Picea schrenkiana ... Okcidenta Ĉinio, Centra Azio
Picea wilsonii ... Ĉinio (Gansuo, Hebejo, Ĉinghajo, Interna Mongolio ktp)
Eŭropo, Turkio, Kaŭkazo Picea abies ordinara piceo, eŭropa piceo ordinara piceo centra kaj norda Eŭropo
Picea omorika ... Serbio
Picea orientalis kaŭkaza piceo ... Nordorienta Turkio kaj Kaŭkazo
Nordameriko Picea breweriana ... endemia en Kalifornio kaj Oregono
Picea engelmannii ... okcidenta Nordameriko
Picea glauca blanka piceo, kanada piceo ... Alasko, Kanado, norda Usono
Picea mariana nigra piceo ... Alasko, Kanado, norda Usono
Picea pungens ... okcidenta Usono
Picea rubens ... orienta Kanado, nordorienta Usono
Picea sitchensis Sitka-piceo Sitka-piceo Okcidenta Nordameriko

Pseudotsuga - Falsaj cugoj

[redakti]

(*** FAROTA ***) 

♣ Por pli da informoj vidu la vikipedian artikolon pri Falsaj cugoj.

Tsuga - Cugoj

[redakti]

(*** NEKOMPLETA ***) 

♣ Por pli da informoj vidu la vikipedian artikolon pri Larikoj.

Cedrus - Cedroj

[redakti]

Cedroj kreskas nature nur en Azio (en Himalaio kaj apud la Mediteraneo, ne en Ĉinio aŭ en Siberio) kaj en Nordafriko. Ili estas ofte uzataj kiel ornamaj arboj en taŭgaj klimatoj.

Cedroj havas fasketojn de pingloj similaj al larikoj, kvankam kutime pli malhelaj aŭ pli bluaj. La junaj branĉoj havas tamen unuopajn pinglojn.

La konusoj estas grandaj, rondaj, staras sur la branĉoj kaj disfaliĝas kiel la konusoj de abioj.

La genro Cedrus entenas nur 3 speciojn:

  • C. libani, la lebanona cedro, kreskanta nature en Lebanono, Sirio, Turkio kaj Kipro;
  • C. deodara, la himalaja cedro, kreskanta nature en okcidenta Himalajo, ĝis Afganio;
  • C. atlantica, la atlasa cedro, kreskanta nature en la montoj de norda Algerio kaj Maroko.
  • Folioj kaj konuso de Himalaja cedro
    Folioj kaj konuso de Himalaja cedro
  • Pingloj de lebanona cedro (unuopaj maldekstre, sur la plej junaj tigoj; en fasketoj dekstre, kiel la plimulto)
    Pingloj de lebanona cedro (unuopaj maldekstre, sur la plej junaj tigoj; en fasketoj dekstre, kiel la plimulto)
  • Natura disvastigo de cedroj
    Natura disvastigo de cedroj
  • Himalaja cedroj en natura arbaro
    Himalaja cedroj en natura arbaro
  • Atlasaj cedroj en maroka montaro
    Atlasaj cedroj en maroka montaro
  • Atlasa cedro kiel ornama arbo
    Atlasa cedro kiel ornama arbo
  • Lebanona cedro en natura medio
    Lebanona cedro en natura medio
♣ Por pli da informoj vidu la vikipedian artikolon pri Cedroj.

Keteleeria - Juŝanoj

[redakti]
Keteleeria davidiana

La genro Keteleeria kreskas en Ĉinio, kie ĝi estas nomata jou ŝan (yóu shān), esperantigebla kiel "juŝano".[2]

En la limoj de la areo pritraktata de tiu ĉi libro troveblas nur la specio K.davidiana. Aliaj specioj kreskas en suda Ĉinio kaj apudaj areoj (de Laoso al Tajvano).

Plenkreskaj juŝanoj estas arboj altaj ĝis 40-50m, ĉiamverdaj.

Pingloj estas unuopaj, maldensaj, preskaŭ samkoloraj supre kaj sube.

Konusoj staras sur la branĉoj simile al abioj kaj cedroj.

Notoj kaj fontoj

[redakti]
  1. ↑ Catalogue of Life: 2019 Annual Checklist. Alirita 2019-05-01.
  2. ↑ 2,0 2,1 Ni atentigas ke la vorto juŝano, el la ĉina nomo de tiu ĉi arbo, yu shan, estas nur propono. Alia ebla esperanta nomo estas ketelerio, el la scienca nomo.
Elŝutita el "https://eo.wikibooks.org/w/index.php?title=Arboj_de_moderaj_kaj_malvarmaj_regionoj/Pinacoj&oldid=25532"